Vereniging Oud Valkenburg

“Overal elders is het minder”

Op vrijdagmiddag 8 oktober 2020 verrichtte wethouder Jacco Knape van de gemeente Katwijk vanuit het Dorpshuis de officiële opening van de geheel vernieuwde Romeinententoonstelling in het Torenmuseum. Praetorium Agrippinae als hoogtepunt van de Romeinse limes in Nederland heeft hiermee weer een actueel museum. Hoogtepunt? Zover wil archeoloog Evert van Ginkel, de samensteller van de nieuwe tentoonstelling niet gaan. Laat ik het zo zeggen, overal elders is het minder.”  

“Voor wie in Valkenburg komt wonen lijkt het op het eerste gezicht misschien een saai dorp”, opent voorzitter van de Vereniging Oud Valkenburg Nelly Smits. “Dan begin je te ontdekken: de oudste paardenmarkt van Nederland, de twee gemeentehuizen van architect Jesse, het voetveer dat al in 1372 werd vermeld en nog veel meer. Maar de ware schoonheid zit van binnen. In het geval van Valkenburg zelfs onder de grond; in de vorm van een vrijwel compleet Romeins castellum.”

En daarbovenop een kerktoren naar een ontwerp van 1940 in een moderne uitvoering – welke kerktoren heeft er een lift en een museumfunctie? Smits: “Dat museum bovenop de castellumlocatie is nu heringericht. Dat is te danken aan Evert van Ginkel en , die in 2000 ook de eerste tentoonstelling maakte.   Namens Vereniging Oud Valkenburg hebben Jan Bakker (voorzitter links op foto), Corrie van  Kralingen, Henk Imthorn (midden) en Gerrit Russchenberg (rechts) keihard aan de

 realisatie meegewerkt. De vernieuwing is niet in het minst te danken aan de subsidieverstrekkers: de gemeente, de provincie en het Prins Bermhardfonds.”

Schrijfplankjes onderzoeken

Na deze welkomstwoorden krijgt Jasper de Bruin het woord, conservator Romeinen in Nederland bij het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. Hij loopt de bijzondere kenmerken nog eens langs: het gaat om een fort met pakhuizen van rond het jaar 40 n. Chr., waarvan veel verschillende bouwfasen resten hebben achtergelaten. Uit de oudste bouwfase zijn verschillende bewust begraven bijzondere vondsten ontdekt. Daarnaast waren allerlei objecten blijven liggen die een verhaal over het dagelijks leven vertellen. Latere fasen met stenen muren die nog deel overeind stonden. Er is onder andere een compleet intact hoofdkwartier aangetroffen.

“En dan alles om het fort heen: een vicus met een badhuis en tempels – op het laatste wijst de vondst van een Hercules-torso”, somt De Bruin op. “Enorme roeispanen die wijzen op een haven waar Romeinse oorlogsschepen aanmeerden. De Romeinse weg waarvoor kosten noch moeiten werden gespaard, en waarvan vanaf 2021 een segment in het RMO te zien zal zijn. Verder wachttorens, een minicastellum, grafvelden...En dan hebben we het nog niet gehad op wat er mogelijk nog op het vliegveld wordt gevonden, waar tot voorjaar 2021 wordt gegraven. Het zou mooi zijn als er een overzichtspublicatie van dat alles kan worden gemaakt.”

Er kan nog veel nieuws ontdekt worden, maar wat er allemaal al is gevonden is nog niet altijd goed uitgewerkt. De Bruin: “Een voorbeeld vormen de houten schrijfplankjes die zijn gevonden. Eén van de twee die zijn ontcijferd bevat een boodschap aan dokter Albanus in Toul in Lotharingen. Van de     overige 23 die zijn gevonden weten we nog niet wat er op staat. Dat gaan we komend jaar onderzoeken.”

Topstukken gehandhaafd

Uiteraard spreekt Evert van Ginkel een kort woord tijdens de opening. Hij wil de kwalificatie 'saai' nuanceren met de woorden van de Unesco-commissie die onlangs Valkenburg bezocht in het kader van de opname van de Nederlandse limes op de Unesco Werelderfgoedlijst: “Ze vonden het een fijn, rustig dorp, met zulke aardige mensen. Maar ze waren ook wel van mening dat er in het straatbeeld erg weinig te zien was van het Romeinse verleden.”

Daarna gaat hij even terug naar 2000, over hoe makkelijk het toen was om stukken in bruikleen te krijgen: “In het RMO was het toen: daar is de la met metaal, je weet het wel te vinden toch? In het provinciaal archeologisch depot ging het ongeveer hetzelfde. Daaraan hebben we te danken dat we topstukken in het Torenmuseum kunnen laten zien. 98% daarvan hebben we weer in de nieuwe collectie kunnen opnemen. Als we die nu nog hadden moeten krijgen, zou het een stuk lastiger zijn geweest.”

Maakt de overvloed aan bijzondere vondsten Valkenburg het hoogtepunt van de Romeinse limes in Nederland? Van Ginkel antwoordt met een vette knipoog: “Laten we het zo stellen: overal elders is het minder.”

Mooie opening

Dat is natuurlijk prettig om te horen voor Wethouder Jacco Knape. Hij beaamt de conclusie dat er bovengronds maar zo weinig Romeins te zien is in Valkenburg. “Maar de Werkgroep Romeinen van het Erfgoeplatform, waarin ook Vereniging Oud Valkenburg betrokken is, werkt eraan om daarin verandering te brengen. Ik heb daarover al mooie ideeën zien langskomen. De herinrichting van het Torenmuseum is de start van de activiteiten om de Romeinen beter voor het voetlicht te krijgen, ook in de buitenruimte. De activiteiten rond Unesco-erkenning gaan daar ongetwijfeld aan bijdragen.”

Knape kijkt met veel plezier terug op de contacten die hij sinds 2016 met Vereniging Oud Valkenburg heeft gehad. “De gesprekken zijn altijd goed, altijd bijzonder, zij het niet heel gestructureerd. En altijd denk ik achteraf: heb ik niet te veel toegezegd? Ben ik net te ver meegegaan? Zo ook in het gesprek waarin er op werd gewezen dat de gemeente eigenaar is van de tentoonstelling. Ik wist: ik kon me schrap zetten om de beurs te gaan trekken.”

Dat laatste lijkt Knape ook weer niet zo heel erg te vinden, aangezien hij meteen hierop belangstellend richting De Bruin informeert wat er precies nodig is om de overkoepelende publicatie voor elkaar te krijgen. Knape geeft hiermee een mooie opening voor het

publicatieproject. Deze opening wordt op de voet gevolgd door de volgende opening: die van de Romeinententoonstelling in het Torenmuseum door het afspelen van de film die op deze tentoonstelling draait.

De bezoekers kregen vervolgens de keuze tussen een hapje en een drankje of een bezoek aan het heropende museum. Het museum was de populairdere keuze – en dat zegt iets.  

Leendert van der Ent    

Het museum is vanaf nu weer elke zaterdag van 13:00 tot 16:00 weer geopend voor bezoekers. Een slag om de arm is daarbij wel op zijn plaats; veranderende coronaregels kunnen roet in het eten gooien.

Wie herinnert zich niet de fenomenale vondst in 2018 van de honderden houten palen van de Limesweg in Valkenburg. De beelden haalden met gemak de tv-journaals. Maar van de loop van de Limesweg tussen Valkenburg en de Brittenburg weten we eigenlijk niets. Hobbyarcheologen van de AWN en de Katwijkse werkgroep Romeinen hebben de handen ineen geslagen om er gericht naar te gaan zoeken. Minimaal zijn er voor de loop van de Limesweg twee trajecten denkbaar: a) een rechte lijn tussen het castellum in Valkenburg en de Brittenburg (gele stippellijn op de afbeelding) en b) de oever van de Rijn volgend (rode stippellijn).Eind september gaan de hobbyonderzoekers met grondradar proefdraaien bij het kassengebied, dichtbij de plekwaar in 2018 de houten palen gevonden zijn (0 op de afbeelding). “Dan kunnen we zien hoe de weg er op

het scherm uit ziet en herkennen we hem verderop beter”, aldus de zegsman van de AWN. De volgende stap is te gaan zoeken ten westen van het dorpscentrum van Valkenburg, tussen de Rijn en de N206 (1 en 2 op de afbeelding). Begonnen wordt bij op het bedrijfsterrein (1). Er bestaat daar wel een kans dat sporen van de
weg in het verleden met het afkleien verdwenen zijn. In dat geval wijken de onderzoekers uit naar het traject door de woonwijk (2).

Een andere veelbelovende plek in Katwijk, die laag genoeg ligt om de Romeinse wegmet grondradar op te kunnen pikken, is de oever van het Prins Hendrikkanaal (3 op de afbeelding). In hetnajaar krijgen de hobbyonderzoekers hulp van de universiteit Leiden. Die beschikt over apparatuur, waarmeewel 5 m diep onder het zand kan worden gekeken. Het plan is om daarmee op het strand ten zuiden van deUitwateringssluis op zoek te gaan naar sporen van de Limesweg en het kampdorp bij het verdronken
Brittenburg (4 en 5). Daar zijn bij het verplaatsen van de sluismonding in 1982 al aanwijzingen van gevonden.De hobbyonderzoekers zijn er van overtuigd dat we binnenkort weer meer zullen weten over Katwijk inRomeinse Tijd.Later dit jaar gaan ook de universiteit van Leiden en Gent met meer geavanceerde apparatuur,met EMI, geofysisch, non destructief onderzoek voor de dieper liggende resten van Limesweg dichter bij deUitwatering uitvoeren.

De tijd: lang geleden. De plaats: hier niet ver vandaan. Waar gaat het over?

Twee Cananefaten,reizen van Voorburg naar Valkenburg.

Hoe zag de Rijndelta er toen uit?

Hoe zat de voedselvoorziening in elkaar?

Wat waren de kansen en uitdagingen voor de bewoners van destreek?

Hoe zag Romeins Valkenburg eruit?

Dit en nog veel meer wordt duidelijk in een reekspodcasts.

De eerste poging / de eerste aflevering is inmiddels verschenen.

Podcastellum is te vinden op:
Spotify:
RadioPublic: 
PocketCasts
Breaker: 
Google Podcasts:
Anchor:

Ter gelegenheid van 75 jaar bevrijding heeft de Vereniging Oud-Valkenburg een nieuw boekje uitgegeven:
De wederopbouw van Valkenburg.
Het boekje is te koop bij de vereniging oud Valkenburg in het toren museum.  Deze is geopend op zaterdag van 13.00 uur tot 16.00 uur.

Het boekje kost vijf euro (€ 5,00).
Als het boekje met de post moet worden verstuurd bedragen de verzendkosten € 3,65.

Het boekje is de vierde uitgave van de vereniging.

Eerder verschenen: De Valkenburgse toren.
De buitens van Valkenburg
Valkenburg zh in oorlog 1940 -1945.

Deze boekjes zijn ook verkrijgbaar in het torenmuseum (€ 5,00 per stuk)

Willy de Zoete, gedeputeerde Cultuur en Erfgoed voor de provincie Zuid-Holland, overhandigde vandaag aan Wim Weijland, directeur van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) in Leiden een van de houten palen van de Romeinse weg. De Romeinse paal behoort tot de constructie van een eeuwenoude Romeinse weg, die werd aangetroffen bij archeologische opgravingen voor de RijnlandRoute langs de N206 ir. G. Tjalmaweg. Met de symbolische overdracht van de Romeinse paal wordt ook de samenwerking tussen de provincie en het museum gemarkeerd.

Gedeputeerde De Zoete licht toe waarom deze opgravingen zo belangrijk zijn: “De Romeinse Limes weg en de RijnlandRoute verbinden en verbonden in heden en verleden mensen en gebieden met elkaar. Dankzij de archeologische schatten uit onze Zuid-Hollandse bodem zijn we in staat om telkens weer bijzondere tipjes van onze gezamenlijke historische sluier op te lichten. Met het tentoonstellen van deze bijzondere Romeinse palen in het Rijksmuseum van Oudheden gaan we respectvol om met ons verleden en krijgen deze palen een toekomst ten dienste van iedere bezoeker en inwoner van onze mooie provincie.”