In de collectie van het Torenmuseum bevindt zich de schoenzool van een Romeinse soldaat. Dat lijkt een nietige vondst, zo’n ouwe schoen. Maar het is eigenlijk heel bijzonder. Alleen in de vochtige Nederlandse bodem blijven vergankelijke materialen zoals leer, hout en ijzer goed bewaard. Bovendien blijken schoenspijkers de sleutel tot nieuwe informatie over de Romeinen in Nederland te bevatten: Caesar is hier wel degelijk geweest!
‘De bewoners zeggen dat hier een Romeins castellum was, maar daar is geen enkel bewijs voor.’ Dat zeiden veel geleerden over Valkenburg – tot bleek dat er hier wel degelijk een castellum onder de grond lag. Zo lijkt het nu ook te gaan met de aanwezigheid van Julius Caesar in Nederland. Tot 2006 hielden historici en archeologen vol dat Julius Caesar nooit in Nederland was geweest. Hij schreef dat dan wel zelf wel in zijn ‘De bello Gallico – over de Germaanse oorlog’, maar dat was allemaal overdreven, zo dachten de wetenschappers.
Genocide
In een nieuw verschenen boek (‘Caesar in de lage landen’, 2018) legt Tom Buijtendorp uit hoe die mening de laatste jaren is bijgesteld. Caesar was hier wèl, concludeert Buijtendorp nu dan ook. “In 2008 heeft iemand onderzoek gedaan naar de schoenspijkers van Romeinse soldaten. Daaruit bleek, dat de spijkers in de zolen van de soldaten van Caesar, uit ongeveer 50 voor Christus, duidelijk te onderscheiden waren van de spijkers die latere Romeinse soldaten in hun schoenen hadden. De schoenspijkers uit de tijd van Caesar waren veel groter dan die erna gebruikt werden.” De schoen die wij in het Torenmuseum hebben, is zo’n later exemplaar.
Aangezien er schoenen met die grote spijkers in Nederland gevonden zijn, moeten de soldaten van Caesar in Nederland geweest zijn en dat betekent dat ook Caesar zelf hier heeft rondgelopen. Inmiddels zijn die spijkers niet meer het enige bewijs van Caesar’s aanwezigheid. In 2010 werd veel noordelijker dan ooit gedacht een Romeins fort uit de tijd van Caesar gevonden. En in 2015 was er veel te doen over een vindplaats bij Kessel in de buurt van Oss, waar skeletresten en andere vondsten van Romeinen en Germanen erop wijzen dat Caesar hier slag heeft geleverd. Bij de slachtpartij in Kessel zijn vermoedelijk een aantal van de in totaal naar schatting 500.000 Germanen vermoord die Caesar in negen jaar veldslagen op zijn geweten heeft. Genocide is geen uitvinding uit de twintigste eeuw.
Munten en brieven
“Bovendien”, zegt Buijtendorp, “geeft de inheemse muntslag aanwijzingen voor Caesar’s aanwezigheid.” Dat zit als volgt. Doordat Caesar als indringer op het toneel verscheen, hadden de lokale stammen opeens veel geld nodig om onderlinge bondgenootschappen te bezegelen. “Dus werden er precies op het Moment dat Caesar hier kwam, in allerijl munten geslagen. Die
haast is aan de munten af te lezen, want ze zijn grof en slordig gemaakt, met barsten en scheve beeltenissen.” Behalve archeologisch bewijs zijn er ook historische argumenten voor de aanwezigheid van Caesar in onze contreien te geven. Buijtendorp: “Lange tijd werd aangenomen dat Caesar gewoon overdreef toen hij zelf aangaf dat hij zo ver noordelijk was geweest. Hij gaf duidelijk aan dat hij er naar streefde de Rijn als natuurlijke grens van het rijk te willen aanhouden.” Men dacht dat hij dat zomaar kon beweren, omdat er toch niemand was die het controleerde. Maar dat was niet zo. “Het is niet zo bekend, maar er zijn brieven bewaard gebleven van hoge officieren. Zij schreven die naar de senaat in Rome om die op de hoogte te houden. Dat betekent dat Caesar dus niet zomaar kon verzinnen waar hij geweest was, want dan zou via die brieven onmiddellijk zijn uitgekomen dat het niet waar was.”
Zo zijn er uiteindelijk allerlei argumenten en bewijzen voor de aanwezigheid van Caesar in Nederland te vinden. Maar het begon allemaal met de spijkers in de schoenen van Romeinse
soldaten, zoals er eentje in de vitrine in Valkenburg ligt.
Leendert van der Ent
