In 2018 werd in de Weerdkampen in Valkenburg een spectaculaire archeologische vondst gedaan: er bleek 125 meter van de Romeinse weg langs de Rijn van Noviomagus (Nijmegen) naar de Noordzee te liggen. Dankzij een gift van vijftienhonderd euro van het Rabobank Wensenfonds kan Vereniging Oud Valkenburg
een eiken fundatiepaal van deze weg laten conserveren en met uitleg daarvan ten toon stellen. Daarmee krijgt het Torenmuseum er een nieuw hoogtepunt bij.
Op 29 januari werd in Tripodia ‘De avond van Katwijk’ gevierd. Vereniging Oud Valkenburg kreeg tijdens deze bijeenkomst een bedrag van vijftienhonderd euro uit het Rabobank Wensenfonds toegekend voor het conserveren van een fundatiepaal van de Romeinse weg in Valkenburg.
Wat is er mooier dan het tentoonstellen van archeologische vondsten op de plek waar ze uit de bodem kwamen? Dat gaat Vereniging Oud Valkenburg ook in dit geval doen: in Valkenburg een tastbaar bewijs van de Romeinse weg laten zien die hier ooit liep. Dat kan niet zonder de paal eerst te laten conserveren. Wanneer een tweeduizend jaar oude eiken paal uit een natte bodem ‘zo maar’ in de buitenlucht komt, valt hij al snel uit elkaar.
Vriesdrogen of impregneren?
In de bodem hebben bacteriën en hydrolyse het hout aangetast. Het is een kwetsbare, lege structuur geworden. De cellulose is eruit verdwenen en water is ervoor in de plaats gekomen. Als het hout vervolgens snel droogt, gaat het krimpen, scheuren, barsten en vervormen. Het moet tot aan de behandeling dan ook onder water worden bewaard. Er zijn twee manieren om archeologisch hout te verduurzamen. De eerste is vriesdrogen. Het voorwerp wordt snel ingevroren en vervolgens in ijskoude, droge omgevingslucht bewaard. Het ijs verdwijnt dan en het houten voorwerp ontwatert met behoud van de vorm. Als het hout is aangetast, komt impregneren met een vulmiddel aan de orde om breken te voorkomen. Dit vriesdrogen is vanwege de kosten vooral geschikt voor kleine voorwerpen en in Nederland niet zo gebruikelijk. Het ligt dan ook meer voor de hand om de paal te laten impregneren met Polyethyleenglycol (PEG).
Dit wasachtige vulmiddel verdringt eerst het water uit het object en wordt vervolgens hard. Dit maakt het hout weer stevig. Er zijn verschillende bedrijven in Nederland die deze behandeling beheersen.
Documenteren
Daarmee is de zaak nog niet klaar. Wanneer is hij omgehakt? Dendrochronologisch onderzoek geeft de antwoorden op die vragen. Minimaal zestig jaarringen van een boom vormen samen een soort streepjescode. In het ene jaar, met lekker weer, groeit een boom snel. Als het weer slecht is, groeit hij langzamer. Die afwisseling van goede en slechte jaren verschilt per gebied. Door de streepjescode van de Valkenburgse fundatiepaal naast de bekende gegevens (zogeheten referentiekalenders) voor alle jaren en verschillende regio’s te leggen, wordt duidelijk wanneer de eik is omgehakt. Tegelijkertijd komt naar voren waar de boom is geveld.
Deze informatie presenteert Oud Valkenburg te zijner tijd in het Torenmuseum. Natuurlijk komt er ook allerlei andere nuttige informatie over Romeinse wegen bij.
