De Heerlijkheid Valkenburg.

Ton van Deijk Op zaterdag 7 februari 1807 werd te Zoeterwoude geboren Christiaan Reinhart Bentfort. Hij overleed aldaar op maandag 30 mei 1864, oud 57 jaar. Hij was de oudste zoon van heel-, vroedmeester en apothecaris te Zoeterwoude Frans Reinhart Bentfort (geb. Den Haag 3.3.1782, overl. aldaar 24.2.1845) en Jannetje Scheekermans (geb. Leiden 9.5.1782, overl. Zoeterwoude 3.3.1856). De eerder genoemde Christiaan Reinhart Bentfort huwde te Delft op vrijdag 28.11.1828 met Petronella Wilhelmina van Sprenkhuizen, geb. Vrijenban 14.11.1804, overl. Zoeterwoude 3.12.1871 als dochter van Jacobus Johannes van Sprenkhuizen en van Maria Versteeg. Christiaan Reinhart ging theologie studeren en deed in 1828 kandidaatsexamen voor de Provinciale Kerk Vergadering van Noordbrabant en werd vervolgens, als opvolger van Ds. J.E. Fouache, op 4 januari 1829 predikant van de Hervormde Gemeente te Zoeterwoude. Hij is daar tot zijn emeritaat op 1.1.1847 gebleven. Zijn afscheidspreek in een schrift met 42 handgeschreven kantjes was op zondag 26.9.1847, gebaseerd op de tekst van Efeziërs 1 vers 22b-23a. Zijn opvolger aldaar werd Ds. H.A.C. Denier van der Gon. Ds. Bentfort woonde in de pastorie met huisnummer 94, pal naast de 16e eeuwse NH-kerk aan de Dorpsstraat. Op bijgaande foto is het betreffende lichtgekleurde huis te zien, tegenover het bruggetje. Op dezelfde locatie werd in 1937 een nieuwe pastorie gebouwd. Het echtpaar kreeg in de loop der jaren , wellicht geïnspireerd door de tekst van Genesis 9 vers 7, in totaal 13 kinderen, waarvan er helaas 6 jong zijn gestorven. Het verhaal neemt echter plotseling een andere wending, wanneer eind 1829 aangekondigd wordt dat de Heerlijkheid Valkenburg in het openbaar zal worden geveild. De geschiedenis van deze aparte Heerlijkheid begint op 22.12.1615, wanneer bij octrooi van de Staten van Holland de Hoge Heerlijkheid wordt afgesplitst van die van de beide Katwijken en het Zand. Via een ingewikkelde reeks van verervingen, zoals beschreven in o.m. het in 2000 verschenen boek “Heren van Stand” komt de Heerlijkheid uiteindelijk in bezit van Otto baron van Wassenaer Catwijk, Heer van beide Katwijken, het Zand en Valkenburg, lid van o.m. de Ridderschap en van de Provinciale Staten van Gelderland, Ridder van de Teutonische Orde, wonende in de Pauwelstraat (A 244) te Nijmegen, die echter om meerdere redenen heeft besloten om deze Heerlijkheid te verkopen. Ten overstaan van notaris (tevens burgemeester van Katwijk) J.C. Hummel vindt op dinsdag 10.12.1829 in logement De Roskam aan de Turfmarkt te Katwijk a/d Rijn bij opbod en afslag de veiling plaats. Dankzij een extra bod van 300 guldens kwam deze Heerlijkheid ten slotte voor 10.350 guldens in het bezit van Ds. Bentfort. Op woensdag 20 januari 1830 is het gekochte ten huize van genoemde notaris getransporteerd en betaald. Vanaf dat moment kon Ds. Bentfort zich Bentfort van Valkenburg noemen, en kon hij tevens het bijbehorende wapen Valkenburg voeren, zijnde in goud een geopende gekanteelde rode burcht, getopt op de hoektinnen van twee toegewende zwarte valken; helmteken: de burcht en de valken van het schild; dekkleden: rood, gevoerd van goud. Dat de veiling in de voormalige herberg, gerechtsgebouw en gemeentehuis De Roskam plaatsvond, een gebouw van voor 1560, is niet zo verwonderlijk, omdat dit pand van oudsher in het bezit van de baronnen van Wassenaer Catwijck is geweest. Wat ook genoemd mag worden is het feit dat Ds. Bentfort voor de aankoop wel wat over heeft gehad, want hij heeft hiervoor enkele keren zo’n 15 km vanuit Zoeterwoude naar Katwijk, en ook weer 15 km terug moeten reizen, in een winter die als extreem streng en met veel sneeuw te boek staat. De Ambachtsheerlijkheden waren voorlopers van de huidige plattelandsgemeenten. Zij werden door koning Lodewijk Napoleon in 1795 afgeschaft, maar pas met de invoering van de Gemeentewet van Thorbecke in 1851 zijn alle ambachtsheerlijkheden definitief vervangen door de gemeenten, zoals we die nu nog kennen, met burgemeester, wethouder en gemeenteraad. Maar wat werd er nu in feite via de notariële acte aan Ds. Bentfort overgedragen ? In de betreffende acte 2103 dd. 20.1.1830 (toegang 3.04.01, inventaris 5059/5080/5081) bij het Nationaal Archief wordt dat globaal omschreven, incl. het recht van voordracht der leden van het plaatselijk bestuur, benoeming van ambachtsbewaarders, begeving van kleine ambten, approbatie en reprobatie der nominatie en beroeping van de predikant, vrije zitplaats en gestoelte in de kerk. De bij een Heerlijkheid behorende rechten werden dus na de zgn. Bataafse tijd slechts gedeeltelijk hersteld. De Heerlijkheid Valkenburg komt door vererving en verkoop uiteindelijk in het bezit van Johanna Aleida Geertruida Conradina Christina Werndly, die de Heerlijkheid bij acte van 11.5.1927, gepasseerd voor notaris Mr. M. Tresling te Zwolle, aan de gemeente Valkenburg heeft geschonken. Bij K.B. No. 376 dd. 5.7.2005 werd per 1 september 2005 zowel de gemeenten Valkenburg, Rijnsburg en Katwijk samengevoegd tot de nieuwe gemeente Katwijk.Ter gelegenheid hiervan was er van 21 januari tot 22 april 2006 in het Katwijks Museum een tentoonstelling onder de titel “De rijke historie van een nieuwe gemeente”, met bijbehorend boek (ISBN-10: 90-805.761-5-8).